Jak obliczyć ślad węglowy (carbon footprint) firmy? Metodologie i narzędzia

W dzisiejszym świecie, gdzie świadomość ekologiczna rośnie w siłę, firmy coraz częściej stają przed wyzwaniem zrozumienia i zminimalizowania swojego wpływu na środowisko. Kluczowym elementem tego procesu jest obliczenie śladu węglowego, czyli całkowitej ilości gazów cieplarnianych emitowanych bezpośrednio lub pośrednio przez działalność przedsiębiorstwa. Jest to nie tylko krok w stronę zrównoważonego rozwoju, ale także element budowania pozytywnego wizerunku i spełniania rosnących wymagań regulacyjnych oraz oczekiwań konsumentów.

Czym jest ślad węglowy firmy?

Ślad węglowy firmy to suma emisji gazów cieplarnianych, wyrażona w ekwiwalencie dwutlenku węgla (CO2e), pochodzących ze wszystkich działań przedsiębiorstwa. Obejmuje on zarówno emisje bezpośrednie, wynikające z posiadanych lub kontrolowanych źródeł (np. spalanie paliw w kotłowniach, flota samochodowa), jak i emisje pośrednie, które są konsekwencją działalności firmy, ale powstają w miejscach, nad którymi firma nie ma bezpośredniej kontroli (np. produkcja zakupionej energii elektrycznej, podróże służbowe pracowników, transport dóbr i usług, utylizacja odpadów). Zrozumienie tych kategorii jest fundamentalne dla dokładnego szacowania śladu węglowego.

Metodologie obliczania śladu węglowego

Istnieje kilka uznanych na świecie metodologii, które pozwalają na systematyczne i wiarygodne obliczenie śladu węglowego. Najczęściej stosowane to:

Protokół GHG (Greenhouse Gas Protocol)

Jest to najbardziej rozpowszechniony i uznany międzynarodowo standard, opracowany przez World Resources Institute (WRI) i World Business Council for Sustainable Development (WBCSD). Protokół ten dzieli emisje na trzy zakresy (scopes):

• Zakres 1 (Scope 1): Emisje bezpośrednie. Obejmują one emisje z procesów spalania paliw w posiadanych lub kontrolowanych przez firmę źródłach, takich jak kotły, piece, pojazdy służbowe, a także emisje z procesów przemysłowych i ulatniania się czynników chłodniczych.
• Zakres 2 (Scope 2): Emisje pośrednie z zakupu energii. Dotyczą one emisji związanych z produkcją energii elektrycznej, cieplnej lub pary wodnej, które firma kupuje i zużywa. Emisje te powstają w miejscu ich wytworzenia, a nie w miejscu zużycia.
• Zakres 3 (Scope 3): Inne emisje pośrednie. Ten zakres jest najszerszy i obejmuje wszystkie pozostałe emisje, które powstają w łańcuchu wartości firmy, zarówno w górę, jak i w dół. Zaliczają się do niego między innymi: zakupione materiały i usługi, transport i dystrybucja, podróże służbowe, dojazdy pracowników, zarządzanie odpadami, wykorzystanie sprzedanych produktów, inwestycje i inne. Obliczenie emisji z zakresu 3 jest często najbardziej złożone, ale kluczowe dla pełnego obrazu wpływu firmy na środowisko.

ISO 14064

Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO) opracowała serię norm ISO 14064, które stanowią ramy dla monitorowania i raportowania emisji gazów cieplarnianych na poziomie organizacji. Norma ta dostarcza szczegółowych wytycznych dotyczących projektowania, wdrażania, zarządzania i raportowania systemów oceny emisji gazów cieplarnianych. Jest ona zgodna z Protokół GHG i często wykorzystywana równolegle.

Kroki do obliczenia śladu węglowego

Proces obliczania śladu węglowego firmy można podzielić na kilka kluczowych etapów:

1. Definicja granic systemu: Pierwszym krokiem jest określenie, które jednostki organizacyjne, procesy i źródła emisji zostaną uwzględnione w obliczeniach. Należy zdefiniować zarówno granice organizacyjne (np. wszystkie spółki grupy, tylko konkretna fabryka), jak i granice operacyjne (które zakresy emisji będą analizowane – 1, 2, 3, czy wszystkie).
2. Zbieranie danych: Następnie należy zebrać dane dotyczące zużycia energii, paliw, materiałów, transportu, podróży i innych istotnych czynników, które generują emisje. Kluczowe jest pozyskanie wiarygodnych danych od dostawców, działów wewnętrznych i innych źródeł.
3. Wybór współczynników emisji: Zebrane dane ilościowe (np. zużycie energii w kWh, ilość przejechanych kilometrów) należy przekształcić na wielkość emisji CO2e przy użyciu współczynników emisji. Współczynniki te są publikowane przez różne organizacje, np. agencje rządowe (jak Agencja Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska – UNEP) lub instytucje badawcze. Ważne jest, aby stosować aktualne i odpowiednie współczynniki dla danego typu działalności i regionu.
4. Obliczenie emisji: Po zebraniu danych i wyborze współczynników emisji, można przystąpić do obliczenia wielkości emisji dla każdego źródła i typu działalności, a następnie zsumować je, aby uzyskać całkowity ślad węglowy firmy.
5. Raportowanie i weryfikacja: Wyniki obliczeń powinny zostać udokumentowane i przedstawione w formie raportu śladu węglowego. W celu zwiększenia wiarygodności, wyniki te mogą być poddane niezależnej weryfikacji przez zewnętrzny podmiot.

Narzędzia wspierające obliczanie śladu węglowego

Na rynku dostępne są różnorodne narzędzia i oprogramowanie, które mogą znacząco ułatwić proces obliczania śladu węglowego:

• Oprogramowanie do zarządzania śladem węglowym: Specjalistyczne programy komputerowe lub platformy online, które automatyzują zbieranie danych, stosują odpowiednie współczynniki emisji i generują raporty. Przykłady takich narzędzi to np. EcoVadis, Sustainalytics czy rozwiązania tworzone przez firmy konsultingowe.
• Arkusz kalkulacyjny (np. Microsoft Excel, Google Sheets): Dla mniejszych firm lub na początkowym etapie, można wykorzystać arkusze kalkulacyjne do manualnego wprowadzania danych i wykonywania obliczeń, korzystając z publicznie dostępnych współczynników emisji.
• Bazy danych współczynników emisji: Dostęp do aktualnych i wiarygodnych baz danych współczynników emisji jest kluczowy. Wiele krajowych agencji środowiskowych udostępnia takie dane.

Korzyści z obliczenia i redukcji śladu węglowego

Obliczenie śladu węglowego to pierwszy krok do jego redukcji. Firmy, które podejmują działania w tym kierunku, mogą czerpać wiele korzyści, takich jak:

• Poprawa efektywności energetycznej i kosztów: Identyfikacja obszarów największych emisji często prowadzi do odkrycia możliwości oszczędności energii i optymalizacji procesów.
• Wzmocnienie wizerunku marki: Działania proekologiczne budują pozytywny wizerunek firmy i przyciągają świadomych konsumentów oraz inwestorów.
• Zgodność z przepisami i standardami: Wiele krajów wprowadza regulacje dotyczące raportowania emisji, a standardy takie jak ISO 14001 czy inicjatywy takie jak CDP (Carbon Disclosure Project) wymagają od firm transparentności w tym zakresie.
• Przewaga konkurencyjna: Firmy z niższym śladem węglowym mogą być postrzegane jako bardziej innowacyjne i odpowiedzialne, co przekłada się na lepszą pozycję na rynku.

Systematyczne mierzenie i zarządzanie śladem węglowym to kluczowy element nowoczesnej strategii biznesowej, który pozwala firmom nie tylko minimalizować swój negatywny wpływ na planetę, ale także budować długoterminową wartość i odporność.